Kronyck – 162

Redactioneel Co Roording: “Verstoken van historisch besef …” (afb. 1)
We konden het in de Gelderlander lezen, Doetinchem gaat naar een scholenfusie toe, waarbij Rietveld, Ulenhof en Ludger worden samengevoegd en te zijner tijd ondergebracht in twee nieuwe schoolinstituten. Een bericht, dat even tot bezinning oproept, maar ook om kritische opmerkingen vraagt.

Ooit kende Doetinchem drie middelbare scholen met elk slechts enkele honderden leerlingen. En tóch kon men Gymnasium, HBS en MMS in stand houden, vanaf 1968 VWO, HAVO en MAVO. Nu ze alle drie ver tot zeer ver boven de duizend leerlingen tellen, vraagt de dreigende terugval (tot misschien wel duizend scholieren!) kennelijk om opheffing. Daarna moeten twee volkomen nieuwe instituten de lege plek opvullen. Leeg …… Dat wordt het wel, als geschiedenis en tradities, identiteit, karakter en sfeer, geen rol spelen in de besluitvorming.

Het is zó Doetinchems! Afbreken … wat men kent. Bouwen … terwijl de waarde daarvan onbekend is. Aan onze stad kleeft sinds 1945 de bedenkelijke reputatie van ‘destructie’.

Maar misschien kan het in dit geval wel niet anders? Er zullen ongetwijfeld (?) argumenten zijn die aantonen dat een school met 1000 of 1200 of 1500 scholieren niet meer kan bestaan, niet genoeg omvang heeft om het huidige aanbod in stand te houden.

Heeft men overigens weet van de stevige en hevige discussie die in den lande recentelijk is ontbrand over de vraag of (heel) grote scholen echt beter zijn dan kleine? Er worden zelfs scholengemeenschappen ontbonden, opgedeeld!

Vóór ónze scholen verdwijnen, geeft de redactie van Kronyck in dit nummer een summiere terugblik op hun verleden. Toch wel met bloedend hart. Waar is het historisch besef gebleven?

Eduard Gerdes, evangelist en schrijver van jeugdboeken (afb. 2)
Eduard Gerdes (1821-1898) was schrijver, verteller en dichter, maar ook de man achter het lied ‘Daar ruischt langs de wolken een lieflijke naam’. Een lied dat door de jaren heen zeer bekend werd en op allerlei plekken en bij allerlei gelegenheden gezongen werd en wordt.

Drieluik van middelbare scholen in Doetinchem (afb. 3)
De drie nu nog bestaande middelbare scholen in Doetinchem, het Rietveld Lyceum, het Ludger College en het Ulenhof College, worden opgeheven. Dat is voor zover bekend nu de planning. Daarvoor in de plaats komen twee geheel nieuwe instituten.

Deze drie scholen maken deel uit van de historie van Doetinchem in een ver en ook meer nabij verleden. Veel leerlingen zullen met genoegen terugdenken aan hun middelbareschooltijd en het ongetwijfeld spijtig vinden dat ze gaan verdwijnen. Daarom, tijd voor een drieluik over het reilen en zeilen van die drie scholen en wat zij betekenden in de plaatselijke samenleving.

Salehem, al 40 jaar bloeiende oudheidkunde (afb. 4)
In 2016 bestond de Oudheidkundige Vereniging Salehem 40 jaar. Een vereniging, die kan rekenen op een groot aantal vrijwilligers die met enthousiasme taken vervullen in Museum Smedekinck, maar ook bij activiteiten van de vereniging en in historisch onderzoek. Het jubileum is een goede aanleiding voor een terugblik die 40 voorbije jaren en op prominente Zelhemmers, die daar een grote rol in speelden.

Uit de krant van toen
In oude uitgaven van De Graafschap-Bode van 1928 en 1929 trof Han Tuenter een aantal ingezonden brieven aan, ondertekend door een zekere GAANDERENAAR. Het betreft brieven die een antwoord zijn op eerder verschenen ‘Winterswijksche Brieven’ van ene Hr. Wander die in De Graafschap-Bode van 1924 tot 1927 verschenen. In die brieven beschreef hij het wel en wee in die tijd in en rond Winterswijk.

Gaanderenaar probeert in vijf brieven hetzelfde te doen over Gaanderen in die tijd. Hij noemt in die brieven de heer Wander abusievelijk Wanderer.

Bewogen geschiedenis van slijtersfamilie Soer (afb. 5)
Veel oud-Doetinchemmers zullen zich de slijterij van Gerrit Soer nog herinneren, die gevestigd was op de hoek van het Simonsplein, de vroegere Markt, en de Boliestraat. In een pand dat volledig was herbouwd nadat een groot deel van de Doetinchemse binnenstad in zowat de laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog was getroffen door zware bombardementen door geallieerde vliegtuigen.

Opsporing verzocht, dossier Slangenburg (afb. 6)
Een groot en eeuwenoud landgoed herbergt soms geheimen, waarover mensen zich buigen om deze te ontsluieren. Vooral naar het kasteel Slangenburg met het bijzondere interieur is veel onderzoek gedaan en er is regelmatig over gepubliceerd. Maar ook wandelend over het landgoed vallen er soms bijzondere dingen op. Af en toe heel duidelijk, soms door enig onderzoek wel te verklaren.

Marineman Coops ‘op koers naar Nagasaki’ (afb. 7)
Het aantal Doetinchemse helden is op de vingers van een hand te tellen. En dan houd je nog een paar vingers over. Veel verder dan Carel Hendrik Ver Huell, Henny Rietman en Jan Houtsma kwam ik eigenlijk niet, maar nu blijkt er toch nog een andere stadsgenoot een rol van betekenis in de historie te hebben gespeeld: Herman Hendrik Timotheus Coops. Getuige het boek van Willem J.C. Coops: Op koers naar Nagasaki, 45 jaar marinedienst van Herman Hendrik Timotheus Coops (1793-1865).

Heilige Geestkerk in Doetinchem gemeentelijk monument (afb. 8)
De Heilige Geestkerk in Doetinchem is aangewezen als gemeentelijk monument. Dat ging niet zonder slag of stoot. De Nederlands Gereformeerde Gemeente Doetinchem, de nieuwe eigenaar, vreesde beperking van gebruiksmogelijkheden en een lagere opbrengst bij verkoop. Kronyck kijkt terug op procedure en historie en geeft Gertrud Karafiat, die 30 jaar zong in dameskoor Cantate Domino, gelegenheid persoonlijke herinneringen op te halen.

Hekserij en de nagalm van een eeuwenoud bijgeloof
Heksenvervolging roept na eeuwen nog verbijstering op. Hoe kon het toch gebeuren dat duizenden onschuldigen, vooral vrouwen, zijn terechtgesteld uit angst voor hun vermeende toverkracht? Merkwaardig hierbij is, zegt onderzoeker Ruud Borman uit Arnhem, dat van de bekende Nederlandse echte heksenprocessen zowel de eerste als de laatste zich in de Achterhoek afspeelden, van Almen in 1472 tot Bredevoort in 1610. Een heks verbranding in ‘s-Heerenberg was in 1605, een heksenproef met dodelijk gevolg. In Wijnbergen zelfs nog in 1647. We zitten dus wel in het gebied waar hekserij lang heel serieus werd genomen.

De Judasboom uit Halle (afb. 9)
In Halle heeft de kerkelijke gemeente, lees de Nederlands Hervormde Kerk (sinds mei 1999 werd het Protestantse Kerkgemeenschap) een aardige traditie opgebouwd bij het aantreden van een nieuwe predikant. Om zich goed te kunnen wortelen in het dorp werd bij intrede een boom geschonken, waarbij werd verteld dat de boom “nog moest wortelen in de Halse grond en dat de gemeenteleden van de kerk hoopten dat het ook mocht gelden voor de dominee en zijn gezin”.