Kronyck – 194

Nieuwe Kronyck met aandacht voor 80 jaar bevrijding, Doetinchem en Oranje, misdaad, voetbal en de trein die bijna niet door Doetinchem had gereden…

Koningsdag
Huub Kerkhoffs kijkt vooruit naar 26 april, het bezoek van de koninklijke familie aan Doetinchem en blikt terug naar eerdere ontmoetingen met leden van het Koninklijk Huis.

foto 1. Huub Kerkhoffs.

Dèr Mouw en het gymnasium in opspraak deel 2
In de serie Markante leraren ditmaal een artikel over Dèr Mouw. Een verkorte versie van het artikel ‘Gymnasium in opspraak’ van Dèr Mouws biograaf Lucien Custers. Johan Andreus Dèr Mouw, leraar klassieke talen aan het gymnasium in Doetinchem, een voorloper van het Rietveld Lyceum, was rond de vorige eeuwwisseling het middelpunt van een affaire die tot in regeringskringen de aandacht trok.

foto 2. Johan Andreus Dèr Mouw omstreeks 1900. Uit: Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers, 1095-1, nr. 2024.

VVG ’25 al een eeuw een echte dorpsclub
Harry Krul schrijft over de Gaanderense eeuweling VVG ’25. Zoals uit de naam VVG ’25 is af te leiden, bestaat deze voetbalclub uit Gaanderen in 2025 al honderd jaar. De auteur heeft een beetje door de geschiedenis van VVG gezocht, niet zo zeer naar de voetbaluitslagen, maar naar bijzonderheden. Bijvoorbeeld dat men zich in een café moest wassen na een wedstrijd, dat je punten in mindering kreeg als er een ‘andersdenkende’ had meegedaan, enzovoort. Het is zeer de moeite waard om te kijken naar het afwisselende bestaan van VVG. Met successen en teleurstellingen, voorspoed en tegenslag, bloei en dreigende ineenstorting, goede recettes en financiële debacles. In elk geval honderd jaar VVG!

foto 3. Sportpark Den Elshof bij de Rabobank.

De bevrijdingsactie
Na het mislukken van Operatie Market Garden in september 1944 blijft Nederland boven de grote rivieren bezet. En dat maakt dat het verzet het daar zwaarder krijgt dan ooit. Er volgen steeds meer arrestaties. Ook in de Achterhoek en de Liemers.
Karel Berkhuysen kijkt in het kader van tachtig jaar vrijheid terug op de bevrijdingsactie van Doetinchemmers Jan Bruinsma en Thijs Lichtendahl in november 1944.

foto 4. Het persoonsbewijs van Jan Prins.

Jan Manschot-meer dan Normaal deel 2
Peter Groeskamp en Erik Meinen schrijven verder over het leven van Jan Manschot. Het is inmiddels elf jaar geleden dat Jan Manschot, drummer en medeoprichter van de succesvolle Achterhoekse dialectgroepen Normaal en Boh Foi Toch, is overleden. In het jaar dat Normaal vijftig jaar bestaat kijken de auteurs in twee delen terug op het bijzondere leven van Jan. Het verhaal van de geboren Lichtenvoordenaar, die een groot deel van zijn leven in Doetinchem woonachtig was, wordt deels door hemzelf verteld, aan de hand van interviews die hij in de loop der tijd gegeven heeft. In Kronyck 193 is Jan Manschots muzikale loopbaan beschreven tot aan de dag waarop hij besluit met Normaal te stoppen. In dit tweede deel het leven van Jan na en toch ook weer mét Normaal, zijn successen met verschillende andere bands, tot aan zijn dood in januari 2014.

foto 5. Hanska Duo in 1991. Hans Wonnink en Jan Manschot. Foto: Theo Kock.

Van kerkhof tot begraafplaats
In de huidige tijd vinden we het vanzelfsprekend dat men begraven wordt buiten de kerk. In 1829 werd het begraven in kerken, kapellen en bedeplaatsen verboden. Betty Blikman belicht hoe deze verandering in Zelhem is gegaan.
Het kerkgebouw in het centrum van Zelhem staat er waarschijnlijk al sinds het jaar 800. Rondom de Lambertikerk, genoemd naar Lambertus, bisschop van Maastricht (670-705) bevond zich de begraafplaats: het kerkhof. Deze liep aan de achterkant van de kerk, waar nu een stukje kerktuin aanwezig is, nog verder door. In 1846 werd op die plek een openbare school gebouwd, maar tegenwoordig staat daar Zorghotel De Gouden Leeuw.

foto 6. Overzicht van de begraafplaats in 1952. Bron: Oudzelhem.eu. Collectie Harry Somsen.

Hoe Doetinchem een draaibrug krijgt
Doetinchem zonder treinstation is niet meer voor te stellen. Toch was de trein bijna aan Doetinchem voorbij gegaan. Jaco te Hennepe verhaalt over verkeersknooppunt Doetinchem en hoe Doetinchem uiteindelijk toch een draaibrug en een station kreeg.
Op de avond van 15 juli 1885 wordt het door de heer Wolsink georganiseerde bal in de Doetinchemse Sociëteitszaal slecht bezocht. De weinige dansers hebben er op deze snikhete dag alle ruimte. In Zelhem, Terborg en Varsseveld daarentegen is het de hele dag al een drukte van belang. Anders dan in Doetinchem wordt hier wel aandacht besteed aan de opening van de spoorlijn. En hoe! Feestvierders komen van heinde en verre naar de kinderfeesten, de fakkeloptocht, het vuurwerk, de concerten en het dansen. Tot laat in de nacht duurt de algemene vrolijkheid voort. Want “wie had ooit gedacht, dat naar Zelhem nog eens het groote stoompaard zou stoomen”, en “moge ook voor Terborg met deze aansluiting aan ’t spoorwegnet een nieuwe tijd van bloei aanbreken.”

foto 7. Aankondiging van de opening van de spoorlijn. delpher.nl.

Misdaad en straf in de zeventiende eeuw
Ook dit jaar weer een serie artikelen uit het archief. Joep de Graaff schrijft over misdaad en straf in de zeventiende eeuw. Deel 1 belicht huiselijk geweld.
Een familiefeestje op oudejaarsavond 1616 loopt verschrikkelijk verkeerd af. In een vonnis van het Provinciaal Hof wordt een verslag van het gebeurde gegeven en een oordeel geveld.

foto 8. Onthoofding, Jost Amman, 1573 (detail), Collectie Rijksmuseum.

Herdenken
Gert Starink uit Gaanderen zette twintig jaar geleden zijn gedachten over oorlog en vrede in dichtvorm op papier.

Doetinchem en Oranje
Zaterdag 26 april viert koning Willem-Alexander zijn verjaardag in Doetinchem. Kronyck kijkt terug op eerdere bezoeken van de koninklijke familie.

foto 9. Koningin Beatrix bezoekt de beide Misset bedrijven (Misset Grafische Bedrijven BV en Uitgeversmaatschappij C. Misset BV) op 30 oktober 1984. Links van H.K.H. Beatrix de directeur B.Q. Voors van Uitgeversmij. C.Misset. Daarachter burgemeester mr .dr. A.J.E. Havermans. Bron: Missetterie royale, 30 oktober 1984. Fotograaf: vermoedelijk Th. Tangelder.

‘Vermoord’ om het woord
Theo J. Rougoor belicht de korte loopbaan van dominee Meesters, predikant van de gereformeerde kerk in Doetinchem. Hij werd tijdens de Tweede Wereldoorlog ‘vermoord’ om het woord.
De gereformeerde Ontmoetingskerk in Doetinchem is in het voorjaar van 2015 verdwenen, gesloopt, de bijbehorende pastorie staat er nog, maar wordt nu voor andere doeleinden gebruikt. De naam van de straat, waaraan de Ontmoetingskerk sinds 1954 lag, is dezelfde gebleven: Meestersstraat, met twee ‘essen’

foto 10. Dominee J.T. Meesters. Foto collectie Theo J. Rougoor.